بسم الله الرحمن الرحیم
پیش از آیت‌الله جوادی آملی، صاحب تفسیر مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن نیز نسبت به تفاسیر مفسران پیش از خود نگاه جامع‌تری به آیه داشته‌اند. ایشان «حرث» را منشأ حیات دانسته و ویژگی‌های حرث را ازاین‌جهت موردتوجه قرار داده‌اندو به بیان و تبیین امور خارجی مرتبط با حرث و لزوم اجتناب از ضرر رسانی به حرث و وجوب رعایت همه‌ی امور نسبت به حرث پرداخته‌اند.
الحرث یعنی آماده کردن زمین برای بذر پاشیدن و کاشتن آن و حرث بر محروث اطلاق می‌شود قال الله تعالی (أن اغدوا علی حرثکم ان کنتم صارمین ( القلم 22) و قال تعالی ( و یهلک الحرث و النسل) (بقره 205)
اول: انسان همان‌طور که به کشت نیاز دارد زیرا منشأ به وجود آمدن زندگی و بقای آن است و به زنان نیز احتیاج دارد چون آن‌ها منشأ بقای و دوام نسل هستند و اگر آن‌ها نباشند انسان و زندگی از بین خواهد رفت.
دوم: کشاورز ویژگی‌های کشت را ازنظر زمان و مکان در نظر می‌گیرد و می‌داند هر زمینی برای کشت مناسب نیست و در هرزمانی نیز نمی‌توان برای کاشتن اقدام کرد و لذا در زنان نیز به این نکته باید توجه کرد و این مورد از مهمترین ویژگی‌های زندگی زناشویی است و بدون در نظر گرفتن آن عطوفت و مودت و محبت بین زوجین شکل نمی‌گیرد و اسلام و عقل نیز به این امر توجه ویژه‌ای داشته است.
سوم: لزوم توجه به ویژگی‌های خارجی در کشت ازلحاظ آبیاری و حفظ از حوادث آسمانی و بلایای و غیره .... ، کسی که می‌خواهد زنی را برای زندگی و هم‌بستر شدن برگزیند، باید حالات زنان را درک کند و فقط به ویژگی‌های خارجی مثل زیبایی و پول توجه نکند، چون این موارد باعث سعادت زندگی زناشویی و تربیت صحیح اولاد نمی‌گردد.
چهارم: وارد نکردن آنچه به زمین ضرر می‌رساند مثل زیادی آب و یا زیادی بذر برای سودرسانی سریع‌تر که این موارد باعث ضرر رساندن زودهنگام می‌شود و لذت بردن از زنان نیز همین شرایط را دارد.
پنجم: همان‌طور که توجه به بذر در کاشتن ازلحاظ حفظ و رشد آن مهم است، مراعات زن و آنچه در رحم اوست از حیث بذر انسانی حائز اهمیت است و لذا جامعه‌ی انسانی برای بقاء و دوام نسل به زنان نیاز دارند همان‌طور که باقی ماندن دانه‌ها به زمین کشت نیاز دارند، به دست آوردن غذا برای انسان برای حفظ زندگی اوست. خداوند تبارک‌وتعالی همان‌گونه که در وجود مرد ماده‌ای اصلی را قرار داده است، رحم زن را نیز محل به وجود آوردن و نشأت گرفتن انسان‌ها قرار داده است، پس درنتیجه هر یک از زوجین مکمل و کامل‌کننده دیگری است و دیگری را در رفع نیازهایش یاری می‌کند و این‌چنین است که خداوند بین آن دو مودت و مهربانی را قرار داده تا شرعاً به هم خدمت کنند.
ششم: کشاورز بر زمین خود احاطه دارد و شرایط آن را ازلحاظ تعمیر و استفاده از آن بررسی می‌کند، زیرا کشت وسیله‌ای برای باقی ماندن آن هست ولی این مسئله محدودیت زمانی خاصی ندارد، همچنین مرد نیز همین‌گونه است و برای به دست آوردن لذت از همسر خویش در هر زمان و با هر شرایطی که شرع آن را جایز دانسته می‌تواند با او باشد.
هفتم: شادی و نشاط زمین، سرسبزی و زیادی محصول علت خوشحالی کشاورز و انبساط خاطر او می‌شود و همچنین زیبایی زن و نظافت او نیز، موجب شادی مرد و میل او به زندگی زناشویی می‌شود.
ازآنجاکه اعطای این حق استفاده به‌صورت مطلق به مرد داده‌شده و اوست که باید مواظب حقوق زن باشد،لذا خداوند آنان را به تقوا او کرده و از مخالفت نیز بیم داده و به مؤمنین نیز بشارت داده است.*
ایشان از معدود مفسرینی بودند که اقتضائات کشت و زرع را با ویژگی حرث بودن زن تطبیق دادند.
در مورد نکته هفتم این را اشاره کنم که بر اساس شواهد قرآنی و روایی انبساط و آرامش در خانواده می بایست دو طرفه باشد و مرد به مثابه حارث موظف است شرایط آن را از جمله ایجاد امنیت، حمایت و تأمین نیازهای زن را ایجاد و فراهم کند.
در مطالب آتی مطالبی از دیدگاه مفسرین معاصر دیگر خواهد آمد.
پ.ن: بنده فردا عازم سفر هستم و پس از بازگشت نظرات تأیید خواهند شد. ان شاء الله
* تفسیر مواهب الرحمن، آیت الله موسوی سبزواری، ج ۳، ص ۳۶۴
