بسم اللّه الرّحمن الرّحیم
آخرین شرح و تفسیر کلی بر آیه که در این مجموعه مطالب ارائه می‌شود، شرح استاد اخوت هست.
ایشان در مطالعه‌ی گسترده‌ای که در ارتباط با مفهوم بیت در کتاب «تدبر در ساحت بیت» داشته است در برخی از بخش‌های کتاب به مفاهیم حرث و حارث در آیه‌ی 205سوره‌ی پرداخته است.
«حرث به معنای عمل بر روی زمین به‌منظور به دست آوردن محصول است[1]. بدین ترتیب شامل سه مرحله‌ی کاشت داشت و برداشت می‌شود. آن گه که در اینجا باید از آن سخن گفت بررسی شباهت میان زن و حرث است که سبب شده در آیه چنین واژه‌ای برای بیان این منظور به کار رود.
زن ازاین‌جهت به حرث تشبیه شده است که همان‌گونه که زمین برای عمل زراعت آماده می‌شود تا از آن محصولی خاص حاصل شود (حرث)، زن نیز باید برای ایجاد فرزندی بامنظوری خاص در شرایط مناسب و مساعد این امر قرار گیرد. فراتر آن‌که اصلاً زن برای تأمین چنین منظوری برای مرد تناسب یافته است. به‌بیان‌دیگر بخش مهمی از نقش زن بودن در تناسب تام و تمام با حرث بودن اوست. بدین‌جهت همان‌گونه که کشاورز زمین را برای به دست آوردن محصول موردنظر خود آماده می‌کند و پس از کاشت دانه در آن، مراقبت‌های ویژه و متناسب با آن را به عمل می‌آورد تا در موعد مقرر محصول مطلوبش را برداشت کند، مرد نیز به‌عنوان حارث باید همسر خویش را که خداوند اقتضای حرث بودن را به او عطا نموده، برای ایجاد نسلی طیب‌وطاهر مهیا سازد و پس از انعقاد نطفه در رحم از او به جمیع جهات لازم -مادی و معنوی- مراقبت نماید تا این امر سبب به بار نشستن ثمره‌ی تلاش در راستای ایجاد انسانی خداپرست باشد. به همین روست که در تشریع احکام طلاق، با این حکم مواجه می‌شویم که زن نباید باردار بودن خود را در زمان وقوع طلاق مخفی کند چراکه پدر به‌عنوان حارث باید بتواند نقش خود را در قبال کودکی که چون بذر در وجود مادر به‌عنوان حرث کاشته شده، ایفا کند و اگر زن این موضوع را در هنگام طلاق کتمان کند ، مرد از این حق خود محروم شده و نمی‌تواند وظیفه خود را در قبال کودکش انجام دهد.
همچنین نباید ازنظر دور داشت که حرث بودن زن با صاحب رحم بودن در تناسب و تلازم کامل است. همان‌گونه که رحم محیطی است که رحمت را می‌پذیرد، آن را پرورش می‌دهد و زمینه بروز آن را فراهم می‌سازد، در حرث بودن نیز این سه توانایی مستتر است، که اگر بخواهیم در ساختاری متناسب از جهت واژه‌ای این مطلب را عنوان کنیم، همان‌گونه که گفته شد حرث بودن در معنای شمول کاشت، داشت و برداشت هر سه باهم است. این فرایند همان فرایند نزول رحمت، رشد و پرورش آن در محیط رحم و درنهایت بروز آثار آن است.
از سوی دیگر بیان الهی مبتنی بر حرث بودن زن برای مرد درواقع نحوه‌ی برخورد و مواجهه‌ی صحیح را دراین‌باره به مردان می‌آموزد. البته در اینجا عبارت فإتوا حرثکم انی شئتم مبین کیفیت این عمل است در یک بیان کلی در این معناست که کیفیت این عمل باید باصفت حرث بودن زن سازگاری داشته باشد. درواقع این تبیین مشخص‌کننده‌ی نوع این رابطه از جهت کیفی است. بنابراین در این عمل باید مختصات زمانی، مکانی و شکلی موردتوجه قرار گیرد.»
پ.ن: مطالب قبلی در مورد این آیه را می توانید در بخش موضوعات «زن در قرآن» ملاحظه بفرمایید.
[1] ایشان حرث را فعل در نظر گرفتند. درصورتی‌که حرث در این آیه اسم است زیرا تنوین علامت اسم است. برخی از مفسرین دیگر هم حرث را به معنای فعل در نظر گرفته‌اند.
2- تدبر در ساحت بیت، احمدرضا اخوت، ص 309-310
